Ялтын бага хурлын 70 жилийн ойг тохиолдуулан түүхийн ухааны доктор Р.Болдын бичиж, 2008 онд хэвлүүлсэн “Монголын тусгаар тогтнол, Америкийн нэгдсэн Улс, 1910-1973” номноос зохиогчийн зөвшөөрлөөр дараах хэсгийг толилуулж байна.

3.4. Ялтын хэлэлцээр [1]

Хятадад Америкийн цэргийг буулгаж байлдуулах Гоминдàны Çàñãèéí газрын хүсэлтийг Рузвелüт хүлээн аваагүй байна. Тегераны бага хурлаас Хятадыг холбоотны хувьд идэвхгүй байр суурь баримтлàж байгааг шүүмжилжээ. Америкийн цэргийн удирдлага Номхон далайд хийх дайн сунжирч хүн хүчний үлэмж хохирол учрах төлөвтэй тул ЗХУ-ыг хуурай газраар Японы эсрэг дайнд татан оруулах зөвлөмжийг Рузвельтэд өгчээ. Иймд Рузвельт ЗХУ-д суух Ýë÷èí сайдаар Харриманыг 1943 онд томилж Японы эсрэг дайнд Зөвлөлтийг татан оруулах үүрэг өгчээ. Харриман Сталинтай энэ асуудлаар олонтаа уулзаж санал солилцож байв. Сталин Харриманд Монголын нутгаас Японы эсрэг цохилт өгөх төлөвлөгөө боловсруулж байгаагаа анх удаа 1944 оны 10 дугаар сарын 17-нд мэдэгджээ.[2] Сталин Харриманд “Тегеранд миний дурдаагүй ганц асуудал бол Ар Монголын статус-квог хүлээн зөвшөөрөх буюу Áүгд Íайрамдах Ар Монгол Óлсыг бие даасан (identity)хэвээр байлгах явдал” гэж 1944 оны 12 дугаар сарын 14-нд хэлсэн нь дайнд орох улс төрийн нэг болзол нь байв.[3] Харриман БНМАУ-ын статус-квогийн асуудлыг “…Ñибирийн өмнөд хэсгийн урт хилээ хамгаалах гэсэн…зөвлөлтийн байр суурь…тул энэ нь миний хувьд гайхал төрүүлсэнгүй…” хэмээн хүлээн авчээ. Рузвельт, Черчилëь, Сталин нар Ялтад долоо хоногийн туршид 1945 оны 2 дугаар сарын 4-11 хүртэл найман салбар хуралдаанаар Европ, Герман, НҮБ зэрэг дайны дараах энх тайван, аюулгүй байдлын асуудлыг ярилцан тогтсон билээ. Ялтын хуралд АНУ-ын албан ёсны төлөөлөгчид дараах бүрэлдэхүүнтэй оролцжээ. Үүнд: Тнбд Стеттиниус, ЗХУ-д суугаа Ýë÷èí сайд Харриман, Ерөнхийлөгчийн Òамгын Ãазрын дарга адмирал Лейхи, Õуурай замын цэргийн штабын дарга генерал Маршалл, Òэнгисийн цэргийн командлагч адмирал Кинг, Õуурай замын цэргийн Íисэх хүчний командлагч генерал Арнолд, Москва дахь америкийн Öэргийн төлөөлөгч генерал Дийн нар юм. ТД-ын Дорнод Европын хэлтсийн дарга Бохлен Рузвельтийн орчуулагчаар ажилласан байна. Рузвельт Ялтад ирмэгц зөвлөхүүдтэйгээ 1945 оны 2 дугаар сарын 4-нд зөвлөлджээ. Зөвлөгөөнд Харриман “Сталин Ар Монголд статус-квог нь хадгалах сонирхолтой” байгааг сануулахад Рузвельт Монголын статус-квогийн талаар Сталины бодлыг мэдсэний дараа Чан Кайшигийн зөвшөөрөл авахыг чиглэл болгожээ.[4] Рузвельт Монголын статус-квог Хятадтай ярихгүйгээр шийдвэрлэхэд бэрх гэдгийг тооцож байв. Алс Äорнодын асуудал Ялтын хурлын хэлэлцэх хэргийн төлөвлөгөөнд байгаагүй бөгөөд Рузвельт ЗХУ-ыг Японы эсрэг дайнд оруулах асуудлыг нууцлан, зөвхөн цэргийн зөвлөхүүд, Харриман нартай л зөвлөлдөж, Тнбд Стеттиниусыг ч оролцуулаагүй байна. Сталин, Рузвельт нар 1945 оны 2 дугаар сарын 8-ны үдээс хойш товч уулзаж (хагас цаг) Àлс Äорнодын талаар ярилцжээ. Энэхүү уулзалтад, Молотов, Харриман, орчуулагчаар В.Н.Павлов, Ч. E.Бохлен (1955 онд Ýë÷èí сайдаар ЗХУ-д суусан) нар оролцжээ. Тэд Àлс Äорнодод Японы эсрэг хамтран ажиллах, дайны дараах зарим нэгэн асуудлыг хөндсөний дараа Сталин Японы эсрэг дайнд Зөвлөлт оролцох улс төрийн нөхцлийг ярилцúя гээд энэ тухай Харримантай ярилцсан гэжээ. Рузвельт мэдээлэл авснаа нотлîсон байна. Чингэмэгц Сталин Àð Монголын статус кво-г хадгалахыг санал болгожээ. Рузвельт зөвшөөрсөн байна. Сталин дайнд орох болзлоо бичгийн хэлбэрээр хийж гурван тал гарын үсэг зурахыг санал болгосныг ч Рузвельт хүлээн авчээ.[5] Молотов 2 дугаар сарын 10-ны үдээс хойш “Японы эсрэг Зөвлөлт Холбоот Улс дайнд орохтой холбогдсон маршал Сталины улс төрийн нөхцөл“ гэсэн хэлэлцээрийн төслийг Харриманд өгчээ.[6] Харрриман энэхүү төсөлд гурван засвар хийж Рузвельтэд танилцуулан Молотовт буцаан өгчээ.[7]2 дугаар сарын 10-ны үдээс хойш гурван гүрний удирдагч бусад асуудлаар салбар хуралдаантай байв. Хуралдааны түр завсарлагаанаар Сталин Рузвельт, Харимман нартай ярилцахдаа Ар Монголын статус-квогийн талаар Чан Кайшигийн зөвшөөрлийг авах санал дэвшүүлж зөвшөөрүүлэн энэхүүөгүүлбэрээ оруулсан төслөө тэр шөнөдөө хийж Харриманд өглөөөгүүлжээ. Харриман төслийн талаар адмирал Лейхи, генерал Маршалл, адмирал Кинг нараас саналыг нь авчээ. 2 дугаар сарын 10-ны оройн салбар хуралдаанд Сталин “ЗХУ Японы эсрэг дайнд Германыг бууж өгснөөс хойш хоёроос гурван сарын дараа тодорхой болзолтойгоор орно” гэж хэлжээ. Рузвельт “өөрөөс нь авсан зүйлийг л зөвхөн буцаан авах манай холбоотны санал нь байж болох зүйл” хэмээн дэмжсэн байна. Сталин “Японы булаан авсан зүйлсийг л зөвхөн эргүүлэн авч байна, Японоос дайны төлбөр шаардахгүй” гэжээ. Рузвельт Ялтаас яаравчлан буцах болсон тул гурван гүрний удирдагчид 2 дугаар сарын 11-ний өдрийн зоогийí үеэр “Японы эсрэг Зөвлөлт Холбоот Улс дайнд орохтой холбогдсон Хэлэлцээр”- т гарын үсэг зуржээ. Черчилльд энэхүү хэлэлцээр байгуулах тухай жичид нь танилцуулж гарын үсэг зуруулах зөвшөөрлийг нь авч байснаас биш түүнтэй Сталин, Рузвельт БНМАУ-ын статус-квог хадгалах талаар нүүр тулж ярилцаагүй байна. Хэлэлцээрийг нэг жилийн хугацаанд нууцлàсны дараа ил гаргахаар тохиролцжээ. Стеттиниус Àлс Äорнодын “хэлэлцээрт Ерөнхийлөгч цэргийн хэргийн амин чухал ашиг сонирхолын үүднээс гарын үсэг зурсан юм. Зөвлөлтийг Японы эсрэг дайнд татан оруулах ёстой гэж цэргийнхэн үзэж байлаа” гэж бичжээ.[8] Японд алдсан зарим арлуудыг эргүүлэн авах, Номхон далайд гарах Òэнгисийн Öэргийн боомттой болох, тус боомтыг нутагтайгаа холбосон төмөр замд хяналтаа тогтоох буюу Õаант Оросын 1896 онд Чин Улсад тавьж байсан шаардлагаа л давтсан байна.

2012 оны 5 дугаар сарын 19-ний тэр өдрийг санахад одоо ч их сайхан байдаг юм. Би харьцангуй сүүлд хөлбөмбөг сонирхож эхэлсэн. Хөлбөмбөг сонирхож эхэлсэн цагаасаа Английн багуудыг дэмжиж, тэр дундаа Челси клубыг, Английн шигшээ багийг дэмждэг болсон. Өнгөрсөн улиралд Челси клубын хувьд түүхэндээ анх удаа Аваргуудын Лиги хэмээх Европын хөлбөмбөгийн клубуудын хамгийн нэр хүндтэй цомыг Германы Баерн клубыг өөрийнх нь нутаг дээр нь 62500 үзэгчдийн өмнө нь нэмэлт цагт, торгуулийн цохилтоор хожин фэнүүддээ асар их кайф, баяр хөөрийг бэлэглэж байв.

Номхон далайд байрлах Шинэ Зеланд улс нийт 4.5 сая хүн амтай. ДНБ нь 122 тэрбум ам.доллар ба нэг хүнд ноогдох ДНБ нь 27,668 ам.доллар. Transparency International байгууллагаас гаргадаг авлигын индексийг дэлхийд тэргүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл үнэнч шударгаар бизнес хийж авлига өгөлгүйгээр бүх ажилаа бүтээх боломжтой. Эдийн засгийн хамгийн гол салбар нь хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн, өдөр тутмын хүнсний бүтээгдэхүүн.

Шинэ жил их гоё баяр, хуучин бүхнээ ардаа үдэж бүгдийг шинээр эхлүүлэх сэтгэхгүйг бидэнд өгдөг их онцлогтой.

ШИнэ жилийг чимдэг хамгийн гоё зүйл бол мэдээж салют гэдэгтэй санал нийлэх байх. Энэ шинэ жилийн хамгийн гоё салют энэ л байх шиг байна, та бүгд үзээд саналаа хэлээрэй. Илүү гоё салют байвал хуваалцаарай.

Хэдхэн жилийн өмнө л гадаадад явж байхад Монгол гэхээр тэр бүр хүмүүс мэддэггүй, ганц нэг нь л Чингис хаанаар маань мэддэг байв. Одоо бол би Монгол гэхэд уул уурхайгаараа нэрд гарч байгаа улс мөн биз дээ, дараачийн Араб шиг баян улс танайх мөн биз дээ гэдэг цаг үе болж. Дэлхий дээр орших 196 гэр бүлийн нэг хэсэг нь Монгол бөгөөд Монгол гэдэг нэрийг сонсоод манай гэр бүлийн бусад гишүүдийн толгойд хамгийн түрүүнд манай улсын түүх, уул уурхайн хөгжил бууж байна.

Саяхан буюу 12 дугаар сарын 1-нд Франц улсын нийслэл Парис хотноо “Ле Бал Дэ Парис” арга хэмжээ зохион байгуулагдав. “Францын Лидерүүдийн холбооны тэргүүн”, “Парисийн Кино Өв Шагнал”-ын Ерөнхийлөгч, “Баль Дэ Парис”-ын ерөнхйилөгч, “Botarro холбооны дэд ерөнхийлөгч”  ноён Мишель Суаегийн санаачлагаар 15 жилийн өмнөөс жил бүр уламжлал болон зохион байгуулагддаг нь Францын нийслэл Парис хотын  хамгийн тансаг орд харшид болдог бөгөөд Франц , Европын бизнес, улс төр, урлаг, спортын нөлөө бүхий төлөөлөгчид оролцдог чухал ач холбогдолтой дээд хэмжээний бизнес соёлын арга хэмжээ юм.

Иймэрхүү томоохон, дэлхийд нэр хүндтэй арга хэмжээнүүд бидэнд тэр бүр ойр тусдаггүй. Нийгэм өөрчлөгдөхийн хэрээр, манай улсын эдийн засаг бага ч атугай хөгжихийн хэрээр манай улсын гадаад харилцаа идэвхжиж дэлхий дээр буй бусад гэр бүлийнхээ гишүүдэд өөрийн гэр бүлийг соёл, урлагаар төлөөлүүлэн сурталчлах нь хамгийн үр дүнтэй аргуудын нэг билээ.

Уг арга хэмжээ нь  жил бүр аль нэг улстай хэрэгжиж буй эдийн засаг, улс төр, соёлын үйл ажиллагааны харилцааг түшиглэн нэг улсыг онцгойлон, хүндэт зочин улсаар уридаг бөгөөд тухайн орны эдийн засаг, соёлыг франц болон еврпоын улс орнуудад сурталчлан таниулах зорилготой юм. Энэ жилийн хүндэт зочноор анх удаа Монгол улс уригджээ. Энэхүү арга хэмжээнд манай талаас Франц улсад суугаа Онц бөгөөд бүрэн эрхэт Элчин сайд Ш.Алтангэрэл, УИХ-ын гишүүн Б.Болор, мисс Ч.Содтуяа, Х.Бадамгэрэл нар оролцжээ.

Францын болон Европын язгууртнууд цугладаг томоохон арга хэмжээний хүндэт зочноор Монгол улсыг онцлон урьсан нь Монгол улс дэлхий нийтийн анхаарлыг зүй ёсоор татаж байгаагийн илрэл  бөгөөд манай улсын хувьд ч өөрийн улсаа сурталчлах томоохон боломж бүрдсэнюм. Энэхүү арга хэмжээний үеэр болсон нэг чухал үйл явдал нь “Кино наадмын шагнал гардуулах” ёслол юм. 6 улсын 20 орчим кино өрсөлдсөнөөс найруулагч Ш.Доржсүрэнгийн “Хөх толботон” кино шагнал хүртсэн. Энэхүү кино нь Европид зураг авалтаа хийсэн бөгөөд Франц, Монгол улсыг холбосон нарийн утга агуулгатай кино гэж шүүмжлэгчдээс өндөр үнэлэлт авчээ.

Монгол калиграфчин тусгай цаасан дээр калиграфаар ирсэн зочдын нэрийг бичиж өгч байсан нь тэнд хуран цугласан томоохон  бизнес эрхлэгч, урлаг соёлын нэр хүндтэй зочдын анхаарлыг маш ихээр татаж, нэрээ бичүүлэх гэсэн хүмүүсийн дараалалд дарагдаж байлаа.

Монголчууд аливаа зочныг дайлахдаа, зочлон очихдоо ч идээний дээжээ барьдаг уламжлалын дагуу энэхүү арга хэмжээний хүндэтгэлийн идээгээр Чингис брэнд тодорсон юм.

Арга хэмжээний зургуудыг эндээс үзнэ үү.

Ухаалаг төхөөрөмж хэрэглэгч нарт зориулан гаргадаг “Дээжис” дижитал сэтгүүлийн 11-р сарын шинэ дугаар гарлаа.

“Дээжис” сэтгүүлийн шинэ дугаарын Технологи ба Хүмүүс буланд Г.Хантулга миний бие оролцлоо.

Америкийн алдарт поп, рок хамтлаг болох Марүүн 5-ийн дөрөв дэх бие даасан цомог болох “Overexposed” нь 6-р сарын 26-наас эхлэн АНУ-д худалдаанд гарах гэж байна. Өмнөх цомгуудтай нь харьцуулбал энэ удаагийн цомог нь илүү поп стилийнх болсон бөгөөд өмнө нь ажиллаж байсан продюсерүүдээсээ өөр хүмүүстэй хамтарсан ажээ. Цомгийн эхний сингл нь “Payphone” дуунд нь хийгдэн радионуудаар цацагдаж байгааг та лав сонссон буй заа.

Keane хамтлагийн уянгалаг, аялгуу сайтай дуунуудаар нь хөгжим сонирхогч залуус та бүхэн сайн мэдэх байх. Тус хамтлагийн цоо шинэ 4 дахь цомог нь Strangeland нэртэйгээр 5 дугаар сарын 4-ний өдрөөс эхлэн дэлхий даяар худалдаанд гарах гэж байна. Та бүхэн татаж авч сонсоод таалагдвал худалдан авахаа бүү мартаарай.

Төгөлдөр хуурч Б.Оюунгэ­рэлийн ээлжит “Grand evening of piano” тоглолт ДБЭТ-т болох гэж байна. СУИС-ийн концертмейстер багш тэрбээр гоцлон тоглодог цөөхөн төгөл­дөр хуурчдын нэг юм. Эх орондоо болон гадаад улсад болсон төгөлдөр хуурчдын хэд хэдэн уралдаанд амжилттай оролцож байсан билээ.

Эдүгээ тэр БНХАУ-ын төгөлдөр хуурч Ли Гуа Чаотой хамтарч тоглох юм. Хөгжимчин бүсгүйчүүдийн хэн хэн нь уран бүтээлийн оргил өөд тэмүүлж яваа, мятаршгүй зүтгэлтнүүд. Тэд Испани улсад төгөлдөр хуурчдын олон улсын уралдаанд оролцохоор бэлтгэж байхдаа танилцаж нөхөрлөсөн уран бү­тээлийн андууд бөгөөд аль аль нь төгөлдөр хуурч С.Саянцэцэгийн шавь нар. Одоогийн энэ тог­лолтын удир­дагч багш нь ч Саяа.

Манай уран бүтээлчдийн дунд өөрийн гэсэн өнгө төрх, имиж, хоолойны цар хүрээгээрээ залуусыг байлдан дагуулж чаддаг дуучин бол яах аргагүй BX мөн билээ. Түүний Who is BX? нэртэй бие даасан тоглолт болох гэж байгааг сонсоод олон хоногийн өмнөөс үзэхээр төлөвлөсөн байлаа. Тасалбарын үнэ нь 10.000Т байсан бөгөөд 2 дугаар сарын 2-ны өдрийн тоглолтыг буюу түүний төрсөн өдрийн тоглолтыг өчигдөр сонирхлоо.